مقدمه
جرم های ریختنی نسوز ، غالبا برای پوشش سطوح دارای اشکال پیچیده که امکان بکارگیری آجر مشکل است و یا امکان افتادن آجرهای نسوز از پوسته فولادی در حین عملیات وجود دارد بکار می روند.
این جرم ها پوشش محافظ ایجاد می کنند که ماشین آلات و تجهیزات را از تنش های مکانیکی و حرارتی و تاثیر مواد شیمیایی مصون می سازد. جرم های ریختنی به واسطه گیره های نسوز ، مسلح شده و همچنین به بدنه های فولادی می چسبند.
انتخاب صحیح جرم ریختنی در رابطه با کاربرد آن و همچنین روش های مخلوط کردن و ریختن، خشک کردن و حمل و نقل و حرارت دادن بسیار حائز اهمیت می باشد.
آماده کردن مخلوط
جرم های ریختنی در حالت خشک باید حتی الامکان در انبار سرپوشیده نگهداری شوند به نحوی که از رطوبت و تابش مستقیم نور آفتاب در امان بوده و هنگام استفاده دمای آن در محدوده cᵒ27-16 باشد.
اگر دمای جرم در حالت خشک در خارج از این محدوده باشد باید پالت های مربوطه را به طور جداگانه از هم باز نمود و در محیطی قرار داد تا به دمای مورد نظر برسند.
درضمن باید توجه داشت که به دلیل مصرف دانه های سبک در جرم های نسوز عایق در حمل و نقل ممکن است ذرات جرم از یکدیگر جدا گردند که درصورت مشاهده چنین وضعی قبل از استفاده باید پالت های مربوطه باز و جرم ها را به صورت خشک خوب مخلوط نمود.
در هنگام انبار نمودن ترجیح داده می شود پالت های جرم های ریختنی تحت فشار نبوده و حتی الامکان در یک یا حداکثر دو ردیف انبار شوند تا از سفت شدن تدریجی آن ها جلوگیری شود.
جرم های ریختنی باید در مخلوط کننده های پرده دار به ظرفیت 340- 113 لیتر مخلوط گردند. این مخلوط کننده ها باید دارای سرعت زیاد و مخلوط کنندگی خوب بوده و بعد از تهیه هر مخلوط قابل تخلیه و شستشو باشند.
مخلوط کننده قبل از استفاده باید کاملا تمیز باشد. حتی خرده های کوچک مواد باقیمانده در مخلوط کننده باعث تغییر خواص جرم ریختنی می شود. یادآوری می گردد تهیه جرم های مختلف با یک مخلوط کننده به شرطی مجاز است که عمل تمیز شدن به دقت صورت گیرد. مواد زائد در درون مخلوط کننده ها باعث ایجاد کلوخه شده ، قدرت سیمان را کاهش می دهند و بعضا ناخالصی های متضاد باعث افت مقاومت و خواص کیفی جرم های نسوز می شوند.
آب مورد استفاده برای تهیه جرم ریختنی باید خنک و قابل آشامیدن بوده و دمای آن بین Cᵒ27-16 باشد. اگر آبی دارای مشخصات زیر باشد نباید از آن استفاده نمود.
1- آب دریا یا آب شور
2- آب حاوی قند
3- آبی که ناخالصی های سولفاته، منیزیم، کلید، آمونیاک و … آن از 1000 ppm بیشتر باشد.
4- آبی که pH آن از 5 کمتر باشد.
همواره باید حداقل آب مورد نیاز مصرف گردد و به محدوده مقدار آب مورد نیاز در برگ مشخصات فنی حتما توجه شود. برای جلوگیری از تبخیر آب در حین مخلوط کردن، جرم نباید در معرض باد و گرما و تابش آفتاب قرار گیرد و در حالت عادی در هر بار باید 300-100 کیلوگرم جرم مخلوط گردد. مقدار آب لازم برای تهیه جرم ریختنی بسته به نوع آن متفاوت است و معمولا این مقدار توسط کارخانه سازنده تعیین می گردد. به دلیل وجود دانه های سبک، جرم های عایق دارای خاصیت جذب آب بالا و سریعی می باشد، بنابراین اگر در زمان اختلاط این دانه ها خشک باشد به سرعت در هنگام کاربرد آب جذب کرده و کارآیی به سرعت کاهش می یابد. در این صورت بعد از مخلوط شدن مواد به صورت خشک ابتدا باید 4/3 کل مقدار آبی که برای تهیه یک مخلوط لازم است به آن اضافه گردد و بعد باقیمانده آب به آرامی و تا رسیدن به قوام لازم به مخلوط اضافه شود تا رنگ و حالت آن یکنواخت گردد.
آب اضافی باعث کاهش استحکام جرم ریختنی می گردد. لذا از افزودن آب اضافی جهت بهبود قابلیت ریختن، جدا پرهیز گردد. زمان مخلوط شدن بستگی به نوع جرم دارد. بنابراین باید این عمل را تا بدست آمدن یک مخلوط یکنواخت ادامه داد. اما زمان مخلوط کردن نباید از 15-10 دقیقه تجاوز نماید.
(مخلوط کننده های پره دار این عمل را در کمتر از 10 دقیقه انجام می دهند). باید توجه داشت مخلوط کردن طولانی سبب سایش مواد تشکیل دهنده جرم شده و دانه بندی جرم ریزتر و در نتیجه کارآیی کمتر خواهد شد.
همواره باید مخلوط به میزان تهیه شود که قبل از سفت شدن بتوان آن را مصرف نمود. قبل از شروع عملیات باید از طریق محاسبات هندسی حجم محل مورد نظر را تعیین نمود سپس با استفاده از برگه های مشخصات فنی برای هر جرم ریختنی وزن جرم مورد نیاز را محاسبه نمود:
dry castable required (kg/m3) × حجم محل موردنظر (m3) = وزن جرم ریختنی (kg)
البته جهت اطمینان بیشتر می توان به میزان 5% اضافه بر مقدار فوق درنظر گرفت. جهت اطمینان از قابلیت ریختن جرم می توان از روش های زیر استفاده نمود.
جرم های ریختنی بعد از مخلوط شدن شروع به سفت شدن می نمایند. لذا باید در حالی که هنوز در مخلوط کننده قرار دارند از لحاظ قوام و قابلیت ریختن مورد آزمایش قرار گیرند. هرگاه پس از مخلوط کردن و تخلیه مخلوط کننده، جرم قابلیت ریختن و قوام نداشته باشد باید آن را دور ریخت. هرگز نباید جرم را دوباره مخلوط نمود. روش ساده آزمایش قابلیت ریختن جرم «آزمایش گلوله ای در دست» است. اگر گلوله تهیه شده شکل دست را بخود بگیرد و از لای انگشتان باز شده دست رد نشود و یا بصورت گلوله در دست باقی نماند، جرم برای ریختن مناسب است اگر گلوله تهیه شده در دست به صورت سالم باقی بماند احتمالا مقدار آب برای تهیه مخلوط کافی نبوده است.
روش دیگر آزمایش قابلیت ریختن جرم به این صورت است که اگر بعد از مخلوط شدن، گلوله ای از جرم ریختنی را 5 تا 6 بار با دست فشار دهیم از لابلای انگشتان بیرون نریزد. همچنین مقداری از جرم ریختنی را می توان به مدت یکی دو دقیقه ویبره نمود که اگر مقدار آب کافی باشد جرم باید خود را به آرامی رها کند بدون اینکه اثری از جدایش مواد از قبیل آب باز کردن و دوغابی شدن سطح آن مشاهده گردد و بعد از خارج کردن ویبره نباید جای آن به صورت حفره در جرم باقی بماند، در غیر این صورت باید مقدار آب تنظیم گردد.
ادامه این مقاله را می توانید از اینجا مطالعه نمایید.
